تاریخچه خانه ضیائیان در شیراز
محله تاریخی سنگ سیاه یکی از قدیمی ترین بافت های مسکونی شیراز در مرکز این شهر است که به داشتن عمارت ها، خانه های تاریخی و کوچه های باریک شهرت دارد. سنگ سیاه طیف وسیعی از جاذبه های تاریخی شهر شیراز را نیز در خودش جای داده است که نشان از قدمت بالای این محله تاریخی دارد. حسینیه کردها، مسجد ایلخانی، حمام ایلخانی، خانه فروغ‌الملک، کلیسای ارامنه، بازارچه ارامنه، امامزاده بی بی دختران، مسجد مشیر، حسینیه مشیر، بازارچه حاج زینل، خانه سعادت و بقعه سید تاج الدین غریب از جمله بناهای تاریخی این محله است که از شهرت بسیاری برخوردارند.
یکی دیگر از مشهورترین بناهای تاریخی این محله خانه ای تاریخی موسوم به ضیائیان است که در بافت قدیمی شیراز و در کوچه ای موسوم به مقنی ها در خیابان قاآنی قرار دارد. این عمارت ساده متعلق به یکی از پرنفوذترین خانواده های ساکن شیراز بوده که در اواخر دوره قاجار توسط فردی با نام ضیائیان ساخته شده است. از تاریخ ساخت دقیق این عمارت اطلاعی در دست نیست اما بنابر شواهد موجود خانه یاد شده بین یکصد و ده تا یکصد و پنجاه سال قدمت دارد و احتمالا در سال ۱۲۷۵ هجری شمسی مصادف با اواخر دوره قاجار ساخته شده است.
مساحت کلی این خانه چیزی در حدود سیصد مترمربع بوده و عمارت آن که در سال ۱۳۵۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده تنها یکی از چندین عمارت مسکونی خاندان ضیائیان می باشد که پابرجا مانده است. این خانه تاریخی که یک بار در سال ۱۳۸۳ مورد بازسازی کلی قرار گرفته است درست به سبک اغلب خانه های تاریخی شیراز در دوران قاجار ساخته شده و عناصر معماری موجود در آن نیز شباهت بسیاری به سایر خانه های نزدیک به این خانه های تاریخی سعادت و یا عمارت فروغ الملک دارد. خاندان ضیائیان در شهر شیراز یکی از بانفوذترین خانواده های شهر بودند که به تجارت دارو و گیاهان دارویی مشغول بودند و چندین حجره فروش دارو در بازار وکیل داشتند. به نظر می رسد که آقای ضیائی تاجر دارو بوده و یکی از فرزندان وی نیز به امر ساخت دارو اشتغال داشته است.
آشنایی با قیمت های مختلف خانه ضیائیان
خانه از دو طبقه تشکیل شده است و به نظر می رسد روزگاری با دالانی باریک که در همان ورودی عمارت قرار دارد و دیگر راه به جایی نمی برد، به خانه ای در مجاورت این عمارت راه داشته که محل زندگی برادر صاحب خانه بوده است. درست مثل اغلب خانه های ایرانی قدم در حیاط عمارت که می گذارید دور تا دور آن را اتاق های مختلف فرا گرفته اند و هیچ یکی از خانه های اطراف به حریم این خانه اشراف ندارد. اما آنچه خانه ضیائیان را بر سر زبان ها انداخته است کاشی کاری های حیرت انگیز آن است که همچون رنگین کمانی از نقش و رنگ بیننده را مسحور خود می کنند.
کاشی هایی با رنگ های زیبا و دلنشین که با نقوش مختلف آراسته شده اند و در جای جای حیاط یا همان بیرونی عمارت و در حاشیه درب ها و پنجره ها به چشم می خورند. نگاهی به نقش و نگار کاشی ها که بیاندازید با داستانی مصور و بسیار زیبا مواجه خواهید شد. از نقاشی تمثال مبارک ائمه گرفته تا ترسیم چهره پادشاهان و قهرمانان افسانه ای ایران و جهان و مقامات معاصر دوره قاجار در این کاشی ها به چشم می خورند. این نقاشی ها و کاشی های هفت رنگ نشان از علاقه‌مندی این خانواده به فرهنگ ایران و جهان و مراودات با سایر کشورها دارد.
نقوش گل و بلبل نیز با رنگ های شاد در کنار نقوش اسلیمی به وفور بر کاشی ها به چشم می خورد. در طبقه اول خانه ضیائیان فضاهای خدماتی همچون مطبخ، حمام، اصطبل، سرداب و انبار در کنار یک باغچه کوچک و حوض زیبا قرار دارد. این خانه تاریخی نیز در ردیف نخستین خانه های تاریخی شیراز قرار دارد و از حمام شخصی برخوردار است. خانه با هوشمندی تمام طراحی شده و دارای یک سیستم کامل تامین گرمایش و سرمایش است که دارای تفاوت هایی با سایر خانه های معاصر خویش است.
گربه رو که اغلب در معماری حمام های کهن به چشم می خورد در این خانه مسئولیت تامین گرمایش خانه را بر عهده داشته است. آبی که با لوله های زیرزمینی از آب انبار به سمت اتاق ها جریان داشته نیز مسئولیت خنک کردن اتاق ها را بر عهده داشته است. نگاهی به اتاق ها که بیاندازید بر روی دیوارها نیز کانال هایی برای تهویه هوا تعبیه شده است. در طبقه دوم عمارت اتاق های کوچک و بزرگ متعددی به چشم می خورند؛ مانند شاه نشین، اتاق چهاردری، اتاق های سه دری و اتاق های دو دری که هر کدام کارکردهای مختلفی داشته اند.
کلام آخر
شیراز را می توان یکی از کلانشهرهای مهم و زیبای کشور دانست که جاذبه های تاریخی و فرهنگی آن چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کند. خانه ضیائیان از جمله این جاذبه های دیدنی است که متعلق به یکی از خانواده های مشهور و نامی در شیراز بوده است. این خانه که معماری آن کاملا شبیه به سایر خانه های قدیمی و اصیل ایرانی است، قسمت های گوناگونی دارد. لازم به ذکر است اگر به شیراز سفر کردید حتما بازدید از خانه تاریخی یاد شده را در لیست کارهایتان قرار دهید.
